ماجرای ثبت یلدا در تقویم رسمی کشور - دیار سلمان

شاهین سپنتا، در گفت وگو با خبرنگاران اظهار کرد: یلدا، جشن مهرورزی و صلح و دوستی دنیای است که به صورت همگانی و غیررسمی در خانواده های ایرانی و بعضی دیگر از کشورها، از هر قشر و با هر دین و مذهب برگزار می گردد.

وی درباره چگونگی ثبت آیین یلدا در تقویم ملی کشور گفت: برای ثبت جشن یلدا در تقویم رسمی کشور، پژوهش و پیشنهادی در تاریخ 28 آذرماه 1386 تهیه کردم که به تائید 46 سازمان غیردولتی دوستدار میراث فرهنگی و طبیعی از سراسر کشور رسید و با امضای دیده بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران به دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی فرستاده شد.

این فعال میراث فرهنگی ادامه داد: در بخشی از این نامه، آمده بود: امضاکنندگان این درخواست که همگی از سازمان های مردم نهاد فعال در زمینه حفظ میراث فرهنگی و طبیعی از سراسر کشور هستند، خواهشمندند تا شورای فرهنگ عمومی به نشانه حرمت نهادن به ارزش های فرهنگی و تاریخی مشترک بین همه ایرانیان با نظر مساعد نسبت به ثبت جشن شب یلدا در تقویم رسمی کشور اقدامات لازم را اعمال نماید.

سپنتا گفت: چند ماه پس ازآن و در خردادماه سال 1387 منصور واعظی دبیر شورای فرهنگ عمومی در نشستی مطبوعاتی، خبر تصویب این پیشنهاد را در شورای فرهنگ عمومی اعلام و افزود که این مصوبه برای اضافه نمودن به تقویم سال 1388 خورشیدی باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به تائید و تصویب نهایی برسد. در نهایت این پیشنهاد در نشست 628 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخ یکم مردادماه 1387به تصویب نهایی رسید و اکنون در تقویم ایرانیان، در ذیل تاریخ 30 آذرماه عبارت شب یلدا البته بدون پیشوند جشن یا جشن ملی درج شده است.

وی هم چنین به ثبت آیین یلدا در فهرست دنیای یونسکو نیز اشاره نموده و گفت: آذرماه سال 1386 به همراه پرونده ای که برای جشن یلدا آماده کردم، در نامه ای به مدیرکل یونسکو به تاریخ 17 دسامبر 2007با امضای شاهین سپنتا (مسئول بخش جشن های ملی و تاریخی در بنیاد میراث پاسارگاد) و تورج پارسی (مسئول بخش تاریخ و ایران شناسی) خواهان ثبت یلدا در فهرست میراث معنوی دنیای Intangible Heritage شدیم اما ازآنجاکه درخواست ثبت میراث باید از رهگذر دولت ها به یونسکو ارسال گردد، پرونده ارسالی ما در دستور کار یونسکو برای ثبت قرار نگرفت. بااین همه، همین اقدام ما سازمان میراث فرهنگی وقت را برای ثبت دنیای یلدا زیر فشار افکار عمومی قرار داد.

این پژوهشگر، درباره اقداماتی که وزارت میراث فرهنگی برای ثبت دنیای یلدا انجام داده، توضیح داد: ایران پرونده شب چله را در 19 مارس 2015 برابر با 28 اسفند 1393 در صفحه اشتراک گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده های چندملیتی به ثبت رساند و تا به امروز نام هیچ کشوری برای همکاری با ایران برای ثبت میراث ناملموس یلدا یا شب چله در این صفحه ثبت نشده است.

وی اضافه نمود: این سند برای همواره در یونسکو به نام ایران باقی می ماند و امیدواریم که هرچه زودتر پرونده جشن شب یلدا به نام ایران در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت گردد. این احتمال هست که سال آینده این اتفاق رخ بدهد.

سپنتا گفت: سال های پیش شایعاتی مطرح شد که جمهوری آذربایجان تمایل به ثبت جشن یلدا به نام خود دارد و این مسئله صحت نداشت، بااین وجود وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت که تصمیم دارد برای ثبت دنیای شب یلدا به صورت مشترک با کشورهایی چون افغانستان و ارمنستان اقدام کند.

این فعال مدنی یادآور شد: نزدیک بودن زمان برپایی جشن میلاد عیسی مسیح(25 دسامبر) و جشن یلدا(21 دسامبر) و همچنین مشابهت سنت های این آیین های زیبا، نشان از همدلی همه مردمان زمین با هر دین و آیین دارد پس شناسایی بهتر و ثبت این جشن کهن سال به عنوان میراث مشترک بشری ضمن این که می تواند آن را به همه ملت های دنیا بیشتر بشناساند، امکان حفظ ارزش های دنیای نهفته در این جشن و انتقال بهتر آن را به نسل های بعدی بشر فراهم خواهد نمود.

وی بخشی از توصیف میراث ناملموس شب چله در پرونده ثبت شده ایران را نیز چنین توضیح داد: در این پرونده آمده است که با طلوع اولین روز زمستان، بلندترین شب سال به نام شب چله یا شب یلدا به انتها می رسد، پس ازاین رویداد، طول روزها به تدریج افزایش می یابد و از همین رو شب یلدا را به عنوان شب تولد خورشید می نامند. یلدا یکی از چهار جشن فصلی ایران است و به عنوان یکی از باستانی ترین جشنواره های کشور شناخته می گردد. این میراث ناملموس فرهنگی، عمدتاً به وسیله شفاهی و روش های غیررسمی به نسل های جوان منتقل شده است و اعتقادات و سنت های فراوانی پیرامون مراسم شب یلدا در میان مردم جاری است. در میان این ویژگی های مرتبط با این میراث ناملموس حضور قابل ملاحظه رنگ قرمز بسیار مهم است؛ انارهای قرمز، هندوانه، انگور قرمز و نظایر آن بخش جدایی ناپذیر از این مراسم هستند. جمع شدن در خانه بزرگ ترها دور یک سفره که روی زمین پهن شده و بسیاری از عناصر سنتی این مراسم ازجمله انار، هندوانه، آجیل شب یلدا، سوپ مخصوص شب یلدا و چندین و چند نوع غذای دیگر روی آن واقع شده است. خواندن دیوان حافظ، شاهنامه فردوسی به ویژه توسط بزرگ ترهای خانواده، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی ازجمله دیگر سنن این مراسم باستانی است.