ساعت ملکه ویکتوریا در شاه عبدالعظیم اسقاطی شد - دیار سلمان

ماجرای ساعت ویکتوریا که هدیه ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه بود، از آنجا شروع می گردد که برحسب اتفاق یکی از دوستداران میراث فرهنگی که به آستان حضرت عبدالعظیم برای زیارت رفته بوده، متوجه نبود این ساعت بر جایگاه همیشگی اش می گردد. جست وجو ها اما نتیجه خوشی در بر ندارد، ساعت گویا در انبار اسقاطی های آستان انداخته شده است. بعد از چندی پیگیری های مداوم این ساعت به موزه آستان منتقل می گردد.

به همین علت با علیرضا اودران مسئول موزه آستان حضرت عبدالعظیم، تماس گرفتیم و جویای شرایط این ساعت شدیم. اودران درباره این ساعت گفت:

این ساعت در حال حاضر جزو ذخایر موزه است.

او به همین گفته اکتفا کرد اما بازدید از این موزه و این ساعت نشان از شرایط نامناسب آن دارد، به طوری که نمی توان نام ساعت روی آن گذاشت و حتی ممکن است برای خیلی ها این سؤال پیش بیاید که این فلزهای قراضه چه هستند.

محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، بعد از شنیدن این ماجرا قول می دهد که شرایط این ساعت قدیمی را پیگیری کند. محمد محیط طباطبایی، تهران شناس و مشاور باستان شناسی پژوهشکده میراث فرهنگی، هم متقابلاً همین وعده را می دهد؛ وعده ای که باید دید تا چه میزان قابلیت اجرایی شدن است.

اما این فلزهای اسقاطی کنونی ساعتی دست ساز و متعلق به نسل اول ساعت های کوکی در دنیا است؛ جزو اولین ساعت های مکانیکی که با چرخ دنده های برنج کار می نماید. کوک می گردد و با پاندول کنترلش می نمایند.

محمد ساعتچی از قدیمی ترین ساعت سازهای ایران، افسوس می خورد از شرایطی که این ساعت قدیمی دارد و می گوید که این ساعت های قدیمی دست ساز هستند. این ها ارزش دنیای دارند و جزو عتیقه های دنیا به شمار می روند. قدمت این ساعت ها بالاتر از صد سال است و در تمام دنیا جایگاه ویژه ای دارند.

او وعده می دهد که حتی اگر این ساعت خرد شده و شرایط اسفناکی هم داشته باشد آن را دوباره درست کند.

ساعت بیگ بن بریتانیا، که در همان دوران ساخته شده، هنوز جزو یکی از مهم ترین عتیقه های دنیاست که در لندن نگهداری می گردد. در سوئیس هم ساعت های قدیمی به برترین شکل نگهداری و استفاده می شوند.

ساعتچی می گوید که یک بار به سوئیس رفته بودم و دیدم گروهی دارند ساعتی قدیمی را که در سطح شهر بود کوک می نمایند. گفتم من در ایران ساعت ساز هستم و از شرایط نگهداری این ساعت ها در سوئیس پرس وجو کردم. آنجا بود که متوجه شدم اصلاً یک گروه مجهز برای ساماندهی، کوک کردن و رسیدگی به ساعت های قدیمی در سوئیس وجود دارد. در حالی که در ایران کمترین توجهی به این ساعت ها ندارند و حالا هم که این بی توجهی ها ساعت آستان را به انبار کشانده است.

او از ساعت یکصدوشصت ساله شمس العماره می گوید که چند سال پیش تعمیر شد. بازسازی این ساعت یکی از مجذوب کننده ترین ویژگی های گردشگری کاخ گلستان به شمار می رفت که تا مدت ها ساعت دوازده ظهر زنگ می زد و اشتیاقی در میان کاسب های بازار و گردشگران ایجاد نموده بود. اما بار دیگر بی توجهی مدیران این کاخ، این ساعت را به سکوت کشاند.

ساعتچی از شرایط بد ساعت مسجد مشیرالسلطنه در مسجد خیابان مولوی، مابین وحدت اسلامی و ولیعصر، هم خبر می دهد که این ساعت به راستی بی نظیر است و میلیاردها تومان ارزش معنوی دارد اما آن را به گوشه ای انداخته اند و آن قدر شرایط ناراحت نماینده ای دارد که یک بار من، روزگارش را که دیدم، گریستم.

او از ساعت سپهسالار هم یاد می نماید که پنجاه سال کار نمی کرد و او با اصرار پیروز شد که مدیران سپهسالار را راضی به احیای آن کند و می گوید که مسئولان میراث فرهنگی که هیچ کاری نمی نمایند. هر بار وعده می دهند و بعد آن وعده فراموش می گردد. درباره ساعت سهپسالار با مدیران خودشان وارد گفت وگو شدیم و ساعت اکنون بعد از پنجاه سال کار می نماید. اما مسأله این است که این ساعت ها مدام باید مراقبت شوند. هفته ای دو بار کوک و سه ماه یک بار شست وشو شوند.

ساعتچی می گوید که مگر چند تا از این ساعت ها در ایران هستند؟ این ساعت ها را به راحتی می توان تعمیر و با مراقبت های لازم احیا کرد تا به صورت جاذبه گردشگری مورد توجه قرار بگیرند اما متأسفانه مسؤولان اصلاً توجهی به این امر ندارند. من به خاطر دلم و به خاطر مردمی که به من زنگ می زنند، به خیلی از این ساعت ها سرکشی می کنم. اینها گنجینه های مردم است.

حال باید دید که مسئولان آستان حضرت عبدالعظیم و میراث فرهنگی ایران چه تصمیمی برای نجات این ساعت قدیمی در شرایط اسقاطی می گیرند.