این رژیم های لاغری به کبد و کلیه و چشم آسیب می زند! - دیار سلمان

بیماری های غیرواگیر امروزه بیش از 70 درصد از علل مرگ ومیر در دنیا و از دلایل اصلی ناتوانی به شمار می روند. چهار بیماری عمدۀ غیرواگیر شامل بیماری های قلبی و عروقی، چاقی، دیابت و هایپر کلسترولمی (کلسترول بالای خون)، به سه عامل قابل پیشگیریِ تغذیۀ نامناسب، مصرف سیگار و عدم فعالیت بدنی مناسب وابسته اند.

مصرف زیاد قند و نمک و چربی، مصرف کم سبزی و میوه و مصرف کم حبوبات و نان و غلات سبوس دار از عوامل خطر تغذیه ای بیماری های غیرواگیر به شمار می روند.

مطابق گزارشی که به تازگی از سوی مرکز پژوهش های اتاق ایران منتشر شده، نوزده چالش کلی در زمینۀ امنیت غذایی کشور شناسایی شده است که توسعه و افزایش سوء تغذیه به علت توزیع نابرابر عایدی، چه در گروه های کم عایدی و چه در گروه های پرعایدی، پایین بودن دسترسی جامعه به ویژه گروه های کم عایدی به پروتئین حیوانی در رژیم غذایی بر اساس توصیه های بهداشتی، پایین بودن مصرف فرآورده های گیاهی به ویژه انواع سبزی و میوه در گروه های طبقاتی کم عایدی به علت عدم عرضۀ کافی، قیمت نامناسب و سیاست های تجاری، پایین بودن تنوع رژیم غذایی خانوار های ایرانی و نقش بالای مصرف غلات در تأمین انرژی و پروتئین مصرفی مانند مصرف بالای گندم، شکر، روغن نباتی و برنج در رژیم غذایی و بعلاوه دسترسی نامناسب دهک های عایدیی اول تا هفتم به انرژی و پروتئین توصیه شده در رژیم غذایی مطلوب، مانند مصرف پایین تخم مرغ، لبنیات، گوشت سفید (ماهی) و میوه و سبزیجات از جملۀ آن است.

این گزارش در حالی از کاهش مصرف پروتئین های حیوانی، فرآورده های گیاهی و مصرف بالای گندم و شکر و روغن نباتی در رژیم غذایی روزانۀ مردم ایران خبر می دهد که به گفتۀ دکتر بهروز طلایی، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان، روزانه حتما باید از پنج گروه اصلی غذایی و به میزان متعادل استفاده کرد.

وی می گوید: تغذیۀ سالم شامل یک هرم غذایی است که پنج گروه اصلی نان و غلات، میوه ها، سبزی ها، لبنیات و گوشت ها ـ تخم مرغ و حبوبات و آجیل هم بخشی از آنهاست ـ را در برمی گیرد. یک گروه متفرقۀ مربوط به چربی ها و شیرینی ها و تنقلات هم هست که توصیه می گردد کمتر استفاده گردد.

طلایی تأکید می نماید: گروه های غذایی نام برده، کلیۀ ویتامین ها و مواد معدنی را که لازمۀ واکنش های بیوشیمیایی بدن است دارند و روزانه باید از این پنج گروه اصلی استفاده کرد؛ مثلا گروه نان و غلات اگر به صورت کامل مصرف گردد، افزون بر همۀ گروه های ویتامین ب، بعضی از مواد معدنی را هم دارند.

گروه میوه ها و سبزی ها هم پاره ای از مواد معدنی و ویتامین ها را دارند. مصرف لبنیات به ویژه برای تأمین کلسیم و فسفر و ید مورد احتیاج بدن، بسیار مهم است.

ارتباط سرطان و دیابت با تغذیه

این متخصص تغذیه ادامه می دهد: بیشتر بیماری های غیرواگیر، اعم از سرطان و دیابت و بیماری های قلبی و عروقی، جدا از این که ممکن است ژنتیکی و وراثتی باشند، کم و بیش با تغذیه در ارتباطند.

تغذیه اصولا 40 تا 50 درصد و در بسیاری موارد تا 80 درصد در بروز بیماری ها نقش دارد؛ مثلا اگر خانوادۀ کسی به طور ژنتیکی دیابت دارند، او با تغذیه سالم می تواند از ایجاد این بیماری پیشگیری کند.

تغذیۀ بچه ها، هم برای وزن گیری مناسب و هم افزایش قد بسیار مهم است؛ حتی اگر پدر و مادر قد بلند نباشند، تغذیۀ مناسب در کنار بعضی از نرمش ها و ورزش ها می تواند از کوتاهی قد بچه ها جلوگیری کند.

وعده های غذایی روزانه و میان وعده ها

طلایی با تأکید بر این که گروه های پنج گانۀ غذایی باید در مواد مصرفی روزانۀ افراد باشند، دربارۀ تعداد وعده های غذایی متعادل می گوید:سه وعدۀ غذایی صبحانه و ناهار و شام، ضروری است.

میان وعده هایی بین صبحانه تا ناهار و میان وعدۀ عصرانه هم توصیه می گردد، ولی در این میان وعده ها باید پروتئین ها بیشتر از کربوهیدرات ها و چربی ها مورد نظر باشند.

باید در نظر داشت که شرایط تأمین پروتئین و کربوهیدرات و چربی در هر فرد فرق دارد؛ مثلا اگر کسی دیابتی باشد، میان وعدۀ صبح و عصرش با یک ورزشکار فرق دارد.

دورۀ حساس نوجوانی

راضیه پورجمالی، کارشناس تغذیۀ دانشگاه علوم پزشکی کرمان نیز با بیان این که شرط اصلی سالم زیستن، داشتن تغذیۀ صحیح و تغذیۀ صحیح به معنای رعایت دو اصل تعادل و تنوع در برنامۀ غذایی روزانه است، یادآور می گردد: تغذیه بر رشد و بالندگی در همۀ دوران نوزادی، کودکی و نوجوانی تأثیر می گذارد؛ با این همه در دوران نوجوانی به مواد مغذی بیشتر احتیاج است.

با آنکه نوجوانی مرحلۀ سالم زندگی تصور می گردد، ولی در این دوره بعضی بیماری ها، به ویژه بیماری های غیرواگیر بروز فراوانی دارند و آسیب های قابل توجهی بر افراد وارد می نمایند که بیشتر آن ها قابل پیشگیری یا درمانند.

در این مرحله، نوجوانان الگو های رفتاری- غذایی و فعالیت بدنی متفاوتی از خود نشان می دهند که می تواند از سویی نویددهندۀ سلامت آن ها باشد و از سوی دیگر نشان می دهد سلامت آن ها در حال و آینده در معرض خطر واقع شده است. برای رشد و نمو سالم، نوجوانان به اطلاعاتی از جمله آموزش جامع تغذیۀ متناسب با سن احتیاج دارند، بعلاوه باید برای حفظ و بهبود سلامتی خود تشویق شوند. با تغذیۀ سالم در دورۀ نوجوانی، می توان از بروز بیماری های غیرواگیر در بزرگسالی پیشگیری کرد.

اگرچه بیشترین سرعت رشد مربوط به سال اول زندگی است، ولی پس از آن، سرعت رشد در دوران نوجوانی از سایر دوران زندگی بیشتر است.

دوران نوجوانی با سرعت افزایش قد و وزن همراه است، از این رو احتیاج به انرژی و پروتئین در این دوران به طور قابل توجهی افزایش می یابد و هر گونه اختلال در نحوۀ تغذیه، نوجوان را به سرعت در معرض خطر سوءتغذیۀ لاغری، کوتاه قدی، اضافه وزن، چاقی و کمبود ریزمغذی ها قرار می دهد.

دشمنی به نام نمک

پورجمالی در پاسخ به این پرسش که چرا همواره بر کاهش مصرف شکر و نمک در رژیم غذایی روزانه تأکید می گردد می گوید: امروزه مصرف نمک که به ویژه در غذا های آماده به میزان زیاد مورد استفاده قرار می گیرد در کشور ما بالاست.

بر پایۀ توصیۀ سازمان بهداشت دنیای، باید افراد کمتر از پنجاه سال روزانه کمتر از پنج گرم و افراد بالای پنجاه سال و بیماران قلبی- عروقی، کمتر از سه گرم نمک دریافت نمایند. مطالعات صورت گرفته در کشور ما نشان داده است که میانه مصرف روزانۀ نمک در میان ایرانیان حدود 10 تا 12 گرم است.

در صورتی که نمک به میزان مناسب مصرف گردد و کلیه ها هم سالم باشند و عملکرد خوبی داشته باشند نمک مورد احتیاج بدن تأمین می گردد، اما در صورت تداوم مصرف زیاد نمک و مواد شور یا اختلال در کارکرد کلیه ها یا یکی از سیستم های مربوط به دفع، نمک اضافی موجب تجمع آب و ایجاد ورم در تمام یا قسمت هایی از بدن می گردد.

بعلاوه مصرف زیاد نمک و غذا های شور از عوامل مؤثر بر افزایش فشارخون و بروز بیماری های قلبی و عروقی به ویژه در افرادی است که دارای سابقۀ این بیماری ها در خود یا بستگان نزدیکشان هستند.

دریافت زیاد سدیم با افزایش دفع ادراری کلسیم، زمینه را برای پدید آمدن پوکی استخوان فراهم می نماید. مصرف زیاد نمک، خطر سرطان معده را نیز افزایش می دهد.

دستکاری در تغذیۀ روزانه

رژیم های کاهش وزن که این روز ها در کشور ما بسیار رواج پیدا نموده، از آنجا که نوعی تغییر در مصرف روزانۀ مواد غذایی است، بر سلامت انسان تأثیراتی دارد که همواره هم مطلوب نیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در این باره تأکید می نماید: رژیم مناسب، برنامۀ غذایی مناسب و اصولی برای هر فرد است. نمی توان یک رژیم خاص را به چند نفر داد؛ چرا که سوخت وساز و مزاج و متابولیسم و فعالیت بدنی هر فرد با دیگری فرق دارد.

رژیم های گوناگونی در بازار تغذیه وجود دارد که بعضی از آن ها اگرچه به کاهش وزن می انجامد، ولی پیامد های ناگواری هم دارد. بعضی رژیم ها ممکن است برای یکی دو هفته مناسب باشد، ولی می تواند رفته رفته به کلیه و کبد و حتی چشم ها آسیب بزند؛ مانند رژیم کتوژنیک که اگر درست رعایت نگردد می تواند کبد چرب ایجاد کند؛ یا رژیم های فستینگ ممکن است ریزش مو و افت پوست صورت و بدن را در پی داشته باشد.

از این رو ضروری است بر پایۀ شرایط فرد، رژیم غذایی و بدنی متناسب با آن ارائه گردد. این نکته نیز شایستۀ یادآوری است که کاهش وزن مناسب ماهانه در حد دو تا چهار کیلوگرم است؛ و بیش از این نباید باشد.

منبع: اطلاعات آنلاین