روسیه از برجام بیرون می رود؟، روس ها روغن ریخته نذر امامزاده می نمایند - دیار سلمان

در اطلاعیه روس اتم آمده است: غنی سازی اورانیوم و فراوری ایزوتوپ های پایدار نمی تواند در یک مکان یکسان انجام گردد. از این رو، اجرای پروژه مربوطه در حال حاضر از نظر فنی غیر ممکن است.

این اطلاعیه تصریح نموده است: از سرگیری این پروژه نیازمند این است که فعالیت دو آبشاری که در آنها غنی سازی اورانیوم انجام می گیرد، متوقف و برچیده شوند و به علاوه محیط و تجهیزات اطراف آنها به طور کامل پاکسازی گردد.

جمهوری اسلامی ایران 14 آبان در راستای اجرای تصمیم خود برای کاهش تعهدات برجامی اش، تزریق گاز هگزافلوراید اورانیوم به سانتریفیوژهای فعال در فردو را آغاز کرد.

شرکت روس اتم در حالی مدعی است که توقف پروژه همکاری اش در زمینه رادیوایزوتوپ ها به دلیل آغاز غنی سازی در فردو اجرا شده است که این شرکت در چهار سال گذشته عملا هیچ اقدام رو به جلو و قابل توجهی انجام نداده است و عملا این پروژه مشمول زمان و تاخیر شده است. بسیاری بر این تصور بودند پروژه سنگین و پرهزینه و دردسر بازطراحی راکتور اراک با چینی ها با توجه به سنگ اندازی های آمریکا و کشورهای اروپایی کند پیش رود و با مشکل روبرو گردد اما بر خلاف تصور و به گفته مقامات ایرانی و چینی فرایند پیشرفت در این پروژه به مراتب بیشتر و بهتر از پروژه رادیوایزوتوپ هاست که روس ها مسئول آن هستند.

شرکت روس اتم در یک بخش از اطلاعیه خود عنوان نموده که فراوری ایزوتوپ پایدار و غنی سازی اورانیوم در یک مکان و در کنار هم امکان ندارد و در بخش دیگر نه تنها خواهان توقف فعالیت غنی سازی در این سایت می گردد که حتی دستور برچیدن سانتریفیوژها را هم صادر می نماید!

این اقدام غیرمنتظره روسیه در توقف پروژه ایزوتوپ های پایدار در حالی است که مقامات روسیه بعد از آغاز غنی سازی در سایت فردو و در ادامه لغو معافیت تحریمی آمریکا از این پروژه، ضمن حمایت از اقدام ایران در گام چهارم تاکید کردند که اقدام آمریکا در لغو معافیت تاثیری در فرایند کار نخواهد داشت.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه و مذاکره نماینده ارشد هسته ای روسیه پس از اعلام گام چهارم ایران و آغاز گازدهی به سانتریفیوژها در فردو، گام جدید ایران برای کاهش تعهدات هسته ای را منطقی دانست و گفت: ما گام جدید طرف ایرانی برای کاهش تعهدات داوطلبانه این کشور را پیامد منطقی رکود در حل مسائل معلوم در رابطه با پایداری برجام و تامین نتایج اقتصادی اجرای این معامله می دانیم که ایران امیدوار به آن بود.

به گفته وی، تصمیم ایران برای راه اندازی سانتریفیوژ جدید در سایت فردو، کارهای مشترک برای تغییر کاربری این مرکز هسته ای را شامل نمی گردد و طرح ما برای تغییر کاربری مرکز غنی سازی در فردو دچار هیچ تغییری نشده است و ما امیدواریم که همکاری عملی با طرف ایرانی ادامه یابد.

شاید به لحاظ فنی قطع این همکاری توجیه داشته باشد اما مقامات روسیه برخلاف آنچه امروز آن را غیرقابل انجام در فردو می خوانند، پیش از این اعلام کرده بودند که غنی سازی در فردو تغییری در فرایند همکاری ما با ایران در پروژه مشترک ایجاد نمی نماید. از این رو برای افکار عمومی معین نیست چه اتفاقی در این فاصله زمانی روی داده است که روس ها به یک باره نظرشان درباره همکاری هسته ای با ایران در فردو را تغییر دادند.

تجربه همکاری با روس ها در بازسازی راکتور قدرت 1000 مگاواتی بوشهر برای افکار عمومی ایران چراغ راهی روشن است. ساخت و بازسازی واحد اول نیروگاه بوشهر حدود 16 سال به طول انجامید و عملا در این مدت روس ها با توجیه مسایل اقتصادی و فنی و در واقع به دلایل سیاسی تکمیل این پروژه را به تاخیر انداختند؛ شاید روس ها احتمال از هم پاشیدن برجام به طور کامل را می دهند و دوباره بوی کباب شنیده اند.

پروژه کوچک فراوری ایزوتوپ های پایدار در مقایسه با ساخت دو واحد نیروگاهی با وجود همکاری همه جانبه ایران در چهار سال گذشته و نبود مشکل اقتصادی و فنی هیچ پیشرفت قابل توجهی نداشته است و در گزارش های پیاپی آژانس تنها جمله ای که درباره آن دائم تکرار شده این است سانتریفیوژهایی که به منظور فراوری ایزوتوپ پایدار در نظر گرفته شده اند بدون تغییر باقی مانده اند.

در چهار سال گذشته بعد از اجرایی شدن برجام، تنها یک تک سانتریفیوژ را در مکانی کاملا جدا از سالن اصلی سانتریفیوژها مشاهده نموده است که بنا به گفته مسئولان سایت فردو به منظور فراوری ایزوتوپ های پایدار نصب و در حال فعالیت است، اما از سرنوشت و فرایند تحول دو زنجیره ای که در سال های گذشته در گزارش های آژانس بر آن تاکید شده برای فراوری ایزوتوپ های پایدار قرار داده شده، هیچ خبری نبوده و نیست.

در آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در آبان امسال آمده است: یک سانتریفیوژ 1-IR در یک موقعیت جداگانه نصب شده بود، به منظور انجام تحقیق مقدماتی و فعالیتهای تحقیق و توسعه در ارتباط با فراوری ایزوتوپ های پایدار. ایران در بازه زمانی گزارش هیچ گونه غنی سازی یا فعالیت های تحقیق و توسعه مرتبط در این کارحانه انجام نداده و هیچ گونه مواد هسته ای در کارخانه وجود نداشته است.

در ادامه آژانس اعلام کرد: دو آبشاری که در حال اجرا اصلاحات به منظور فراوری ایزوتوپ های پایدار بودند، بدون تغییر باقی مانده اند.

از این رو این سوالات مطرح می گردد که آیا روس ها روغن ریخته را نذر امام زاده می نمایند؟ و این که اقدام روس اتم در توقف پروژه فوق، تحت الشعاع تحریم های آمریکا و همراهی با این اقدام و در راستای اهداف بلندمدت سیاسی و بین المللی است؟ آیا روس ها به خاطر منفعتی بزرگ تر از این پروژه پا پس کشیده اند؟ خروج روس ها از این پروژه به معنی خروج از برجام است؟

طرح موضوع توقف همکاری روسیه در فردو به دلیل آغاز غنی سازی، موضوع بهبود یا تغییر زیرساخت ها در تاسیسات فردو برای اطمینان حاصل کردن از این که این تاسیسات دیگر برای فعالیت غنی سازی اورانیوم مورد استفاده قرار نمی گیرد را بهتر مورد فهم قرار می دهد.

یکی از مهم ترین اهداف کشورهای 1+5 در مذاکرات هسته ای این بود که سایت فردو را به طور کلی تعطیل نمایند اما با اصرار و مقاومت ایران این هدف محقق نشد. با این حال تغییر کاربری این سایت در دستور کار و موافقت ایران نهاده شد.

طبیعی است با آغاز فعالیت غنی سازی در فردو هدف فوق دیگر محقق نگردد از این رو توقف فعالیت به خاطر مسایل فنی از این منظر قابل فهم است که اساسا وقتی قرار است سالن اصلی فردو برای سانتریفیوژهای با قابلیت فراوری ایزوتوپ پایدار در نظر گرفته گردد انجام غنی سازی مانع این اقدام است و باید گفت اهداف و اصول این پروژه با غنی سازی در فردو به طور کلی بی معنا شده است. اگر روس ها به دنبال اجرای این پروژه به هر نحوی بودند می توانستند در بیانیه خود از ایران بخواهند محل دیگری را برای اجرای این پروژه در نظر بگیرد اما چون قرار است سایت فردو (زیرزمین) با این پروژه تغییر کاربری دهد، طرح این پیشنهاد توجیهی ندارد. می توان گفت روسیه با این اقدام، اولین گام رسمی خود را برای خروج از برجام و در واکنش به اقدامات ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی اش برداشته است.1717