آداب و رسوم شهر شیراز: از جشن عروسی تا مراسم نوروز - دیار سلمان

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با bestcanadatours.com مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

شهر شیراز، به عنوان شهری با فرهنگ و تمدن غنی، همواره در میان ایرانیان و جهانیان شهرت داشته است. این شهر زیبا، عالوه بر جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیرش، دارای آداب و رسوم ارزشمندی است که نشان‌دهنده هویت و فرهنگ بومی مردم آن است. در این مقاله، به بررسی برخی از این آداب و رسوم و خصوصیات اخلاقی مردم شیراز در طول سال، به ویژه در ایام نوروز و مناسبت‌های مختلف خواهیم پرداخت.

فرهنگ و خصوصیات اخلاقی شیرازی ها

شاید شما نیز بدانید که شیرازی ها به نشاط و سهل گرفتن مسائل زندگی مشهورند. در واقع شاد بودن و به نوعی خوش گذارنی از ویژگی های معروف و خصوصیات اخلاقی بسیار خوب این مردمان است که فارغ از دغدغه های زندگی، رها و خشنود زندگی می کنند. مردم خونگرم این شهر از هر بهانه ای برای خشنودی بهره می برند و هیچ گاه اهل ناراحتی و ناامیدی نبوده اند. شاید این یک ویژگی بسیار مثبت است که مردم دیگر نقاط ایران هم باید از شیرازی ها الگو بگیرند و راحت زندگی کنند. گاهی درباره شیرازی ها گفته می گردد که دارای ویژگی بی حال بودن و تنبل هستند اما منبع موثقی برای آن وجود ندارد و در صحت آن تردید وجود دارد.

از دیگر ویژگی های اخلاقی معروف درباره شیرازی ها، خونگرم بودن و خوش صحبت بودن این مردمان است. عطوفت و مهربانی یا در فرهنگ عامه؛ لوطی گری و با مرام بودن با خلق و خوی آن ها درآمیخته و در چهره هر شیرازی این خصوصیت اخلاقی موج می زند. شیرازی ها با هم نوع خود بسیار مهربان هستند و در کار خیر و یاری به احتیاجمندان از یکدیگر پیشی می گیرند.

اعتقادات و باورهای مردم شیراز

شیرازی ها هم به مانند مردمان دیگر نقاط ایران، دارای اعتقادات منحصر به فرد و سنتی خود هستند و برای بسیاری از افراد، اطلاع از این اعتقادات، مجذوب کنندهیت های خود را دارد. مردمان این خطه از سرزمینمان اعتقادات خاصی دارند، برای مثال اعتقاد دارند که اگر آینه عروس بشکند، عروس خوشبخت نخواهد شد. یا یک اعتقاد جالب دیگر دارند که اگر عروس را عقد کنند اما مراسم عروسی برگزار نکنند، یکی از اقوام عروس و داماد خواهد مرد.

آداب و رسوم مردم شیراز در مناسبت های مختلف

در میان مردمان شیرین سخن شهر شیراز و استان فارس، آداب و رسوم خاصی به چشم می خورد که آداب و رسوم عید نوروز، عروسی بهارنارنج و آب مقدس حوض ماهی ها چند مورد از جالب ترین این آیین ها به شمار می روند. در ادامه به آنالیز برخی از این رسوم خاص در میان شیرازی ها در مناسبت های مختلف می پردازیم.

آداب و رسوم شیرازی ها در جشن عروسی

آنچه که در مورد آداب و رسوم مردم شیراز به وفور دیده می گردد و قابل توصیف است، مراسم مهمی همانند عروسی ها است. برای مثال برای ازدواج دو نفر، آداب و رسوم خاصی وجود دارد، بدین صورت که برای مراسم خواستگاری ابتدا ضروری است که مادر و خواهر داماد به خانه دختر موردنظر بروند. اگر خانواده دختر با این وصلت راضی باشند، علاوه بر چای برایشان شربت نیز می آورند و در غیر این صورت مخالفت خود را با چای نشان می دهند. یکی دیگر از مراسمی که پیش از عروسی در شیراز هنوز هم با وجود قدیمی بودن مرسوم است، مراسم رخت برون است که در آن دوستان عروس و داماد جمع شده و دوستان و خانواده داماد با خود پارچه و یک خیاط می آورند تا برای عروس لباس بدوزد.

مادر داماد نیز هدیه مخصوصی به عروس خانم می دهد. مردم شیراز مراسم دیگری نیز دارند که به دست بوسون معروف است و رسم است که داماد پس از عقد با چند نفر از بزرگان به خانه عروس رفته و دست مادر زن خود را می بوسد و مادر زن نیز به او هدیه ای می دهد. این ها تنها شماری از آداب و رسوم جالب مردم شیراز است.

آداب رسوم مردم شیراز در ایام نوروز (از آبتنی در حوض ماهی تا عروسی درخت نارنج)

در ادامه مقاله به آداب و رسوم شیرازی ها در ایام نوروز و عید می پردازیم که در نوع خود جالب است.

تهیه شیرینی و تنقلات مخصوص نوروز

مردم شیراز به خصوص شهر شیراز از 15 روز پیش از تحویل سال نو، به استقبال نوروز می روند. به این صورت که مردان با تهیه شیرینی و تنقلات و زنان با دوختن و تهیه لباس های نو برای خود و فرزندان و بعلاوه خانه تکانی مقدمات ورود به سال تازه را فراهم می کنند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در گذشته مردم شیراز خودشان شیرینی عید را درست می کردند و عمدتا انواع نان هایی که طعم شیرینی داشتند را می پختند. نان شیرین را بعد از این که از تنور بیرون می آوردند تا هنوز نرم و تازه بود، چند بار تا می زدند تا به صورت یک مربع به مقدار کف دست درآید. این نان بعد از چند دقیقه تـُرد و بسیار شکننده می شد که بسیار خوشمزه و بی نظیر بود. بعلاوه در کنار نان شیرینی از وسایل پذیرایی دیگر عید به مانند تنقلاتی مثل برنجک، اَخُرِک و دنگو نیز استفاده می کردند که آن هم به وسیله زنان هنرمند شیرازی تهیه می شد.

عروسی درخت بهار نارنج

از روزگاران گذشته تا به کنون در شیراز رسم بر این است که اگر درخت نارنجی که در خانه است، نارنج کم بدهد یا اصلا ندهد، آن را عروس کنند و برایش مراسم عروسی بگیرند. برای این کار، ابتدا زن صاحب خانه، زنان همسایه را دعوت به عروسی درخت نارنج می نماید، همه در یک زمان معین در خانه جمع شده و زن صاحبخانه اره ای را بر دست می گیرد تا شاخه های درخت بهار نارنج را ببرد. یکی از زنان همسایه جلو می آید و ضامن درخت می گردد. سپس تور بسیار نازکی روی درخت می کشند، شکر پنیر روی درخت می پاشند، کِل می زنند، واسونک می خوانند و شادی می کنند و بر این باورند که آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج خواهد داد. افسانه عروسی درخت بهار نارنج امروزه برای بسیاری از گردشگرانی که آداب و رسوم شیرازی ها را دوست دارند، بسیار جالب است به ویژه مسافران خارجی که به شدت علاقه مندند در چنین مراسمی حضور داشته باشند و از این مراسم افسانه ای تماشا کنند.

آب مقدس حوض ماهی ها

تا 50 سال پیش در استان فارس، سه حوض ماهی در شیراز، فسا و زرقان وجود داشت که با خشک شدن حوض ماهی فسا اکنون دو حوض دایر است. مراسمی که برای این دو حوض ماهی وجود دارد، تقریبا مشابه است. از زیر کوه سعدی، چشمه ای بیرون می آید که چند چاه برای استفاده از آن در خانه های بالادست آرامگاه حفر شده است. حوض ماهی آرامگاه سعدی، هم سطح زمین و مظهر قنات و چشمه است. تردیدی وجود ندارد که پیش از زمان سعدی و حتی در ایران باستان، این آب جریان داشت و مقدس بود. به همین علت سعدی برای این آب اهمیت بسیاری قائل بود. براساس نوشته ابن بطوطه که دوبار در سال های 725 و 748 هـ.ق، (بار اول حدود سی سال پس از درگذشت سعدی) به شهر شیراز آمده بود، سعدی این حوض هشت ضلعی را ساخته است.

مراسم و باورهای مردم شیراز و اطراف، تا سال 1327 شمسی که سال تخریب آرامگاه سعدی برای تتازه بنای آن است، بسیار جدی و اجرای آنها بسیار ضروری بود. تا آن موقع هر سال حدود ده هزار نفر در چهلمین روز پس از عید نوروز در محوطه جلوی آرامگاه سعدی جمع می شدند و آش نذری که در فارس اصطلاحا دیگ جوش نامیده می گردد، می پختند و از بامداد تا شب شادی می کردند و بر این باور بودند که یک ماهی قرمز که یک حلقه طلایی در بینی دارد، در آب بالا می پرد و می رود. ماهی های این آب مقدس است و هیچ کس حق صید آنها را ندارد. امروزه هنوز هم مردم کوی سعدی بر این باورند و در حوض ماهی سکه می اندازند تا آرزوهایشان برآورده گردد، ولی آداب و مناسکی در این زمینه وجود ندارد. در زرقان چنین مراسمی هنوز ادامه دارد.

پس از ساخت آرامگاه سعدی، از آب تنی در این حوض برای برآورد احتیاج جلوگیری شد و دیگر کسی در محوطه حوض ماهی به آب دسترسی ندارد. اما حدود 150 متر بعد از آرامگاه، در کوچه ای که اصطلاحاً کوچه حمام سعدی می نامند، مردم برای باورها و مناسک خود از آب چشمه یا قنات سعدی استفاده می کنند. بعلاوه مردم شیراز و اطراف، باورهایی خاص نسبت به حوض ماهی دارند و عده ای برآنند صاحب این آب، حضرت امام حسن(ع) است. گروهی دیگر معتقدند اگر دختر یا پسری دست و روی خود را با این آب بشوید، بخت او باز می گردد و به خانه بخت می رود. درگذشته با جام چهل کلید روی سر خود آب می ریختند. آب تنی در دوره پیش از ساخت ساختمان تازه آرامگاه، در روز چهارشنبه سوری نیز انجام می شد. به عنوان مثال روز چهارشنبه سوری از ساعت 12 ظهر تا ساعت 24، دختران و زنان در جوی آب کوچه حمام سعدی آب تنی می کنند و از ساعت 24 تا 8 بامداد به پسران و مردان اختصاص می یابد.

هجوم جمعیت برای آب تنی بسیار زیاد است و مردم معتقدند که این آب، مسائل و گرفتاری ها را نیز حل می نماید. گاه نیز نامه ای برای حضرت امام زمان (عج) در آب حوض ماهی می اندازند و حاجت و مشکل خود را مطرح می کنند. در گذشته مردم شیراز باور داشتند که این آب، سحر و جادو را باطل می نماید. معمولا کشاورزان یک ظرف از این آب را بر می داشتند و هنگام آبیاری مزارع خود، آن را در جوی آب می ریختند تا از ایجاد کرم ساقه خوار جلوگیری نماید و مزارع آنها محصول بیشتر بدهد. برخی نیز معتقدند که اگر لباس هایشان در این آب شسته گردد، بیماری ها را از بدن صاحب لباس می زداید. بنابراین در کوچه حمام سعدی لباس می شویند. هر چند امروزه کمتر به چنین کاری دست می زنند، ولی در گذشته تمام صحرای سعدی محل شستن و خشک کردن لباس بود.

مراسم شب یلدا در شیراز

خانواده های شیرازی در این شب دوستان و آشنایان خود را به میهمانی خود دعوت می کنند، دور هم اوقات خوشی را سپری کنند، در این شب مردم شیراز به رسم ایام دیرینه خود فال حافظ می گیرند و خاطره بازی می کنند. بعلاوه سفره مهمانی خاصی در شب یلدا پهن می گردد و آنچه که در این سفره مشاهده می گردد، عبارت از عکس حضرت علی علیه السلام، آینه، چند شمع، دو لاله، اسفند، تنقلاتی مانند نخودچی، کشمش، حلوای ارده، آجیل مشکل گشا، رنگینک، ارده شیره، هندوانه،انار، خرما و انجیر است. جالب است بدانید که کدبانوهای شیرازی در شب یلدا برای مهمان هایشان، هویج پلو به همراه کشمش، مغز گردو و رب می پزند که بسیار لذت و خوش طعم است.

آداب و رسوم مردم شیراز در پخت غذاها و شیرینی های شیرازی

با صحبت از غذاهای محلی شیرازی اولین چیزی که به فکر هر ایرانی می رسد، کلم پلوی شیرازی است که به سبک خاصی و متفاوت با سایر شهرهای ایران پخته می گردد. جالب است بدانید که این غذا از جمله غذاهایی است که در ایام نوروز بوی آن از خانه های شیرازی ها بیرون می آید. شوید لوبیا با گوشت قیمه، کوفته سبزی، آش انار و سبزی، شکر پلو و ترحلوا نیز در ایام نوروز در سفره های مردم این شهر دیده می گردد. آش کارده از دیگر خوراکی های خاص شیراز است که خوردن آن برای مسافرین تور شیراز در ایام نوروز بسیار جالب و مجذوب کننده است.

از دیگر غذاهای سنتی شیراز که در ایام نوروز طبخ می گردد، عبارتند از قورمه به، دو پیازه، یخنی نخود، رب پلو، یخنی عدس کلم، کوفته هلو، کوفته سبزی، خورشت سبزی، حلوای کاسه، حلیم بادمجان، رنگینک، پاچه پلو و غیره است. سالاد شیرازی نامی است آشنا که در رستوران های سراسر شهرهای ایران شناخته شده و جزئی از منوی غذایی اغلب رستوران های شیراز محسوب می گردد. ولی طعم واقعی این سالاد را فقط می توان در شیراز چشید. این سالاد که با خورد کردن پیاز، خیار و گوجه فرنگی که بدون استفاده از کاهو تهیه می گردد و با آب نارنج تازه و یا کمی آب لیمو یا آبغوره و نمک و نعنای خشک به آن طعم و لطافتی فراموش نشدنی می دهد تزئین کننده سفره غذای نوروزی شیرازی هاست.

جدای از غذاهای شیراز، شیرینی های سنتی شیراز هم شکر پنیر، کلوچه، مسقطی، نان یوخه، نان شیری است که شما می توانید با خرید سوغاتی های شیراز برای اقوام و بستگان خود ره توشه سفر ببرید.

آداب و رسوم مردم شیراز در ملاقات اقوام و دوستان در نوروز

از بامداد عید نوروز، دید و بازدیدهای مردمان خونگرم شیراز شروع می گردد و در همه خانواده ها رسم بر این است که به ملاقات کسی که از نظر سن و شخصیت بر دیگران مزیت دارد، بروند و دست او را ببوسند و تبریک بگویند. او نیز عیدی که شامل سکه یا پول است به آن ها بدهد. برخی افراد نیز صبح عید نوروز یک بشقاب گندم برشته که شامل کنجد، گندم، شاهدانه، نخودچی و کشمش است به اضافه یک بشقاب نان شیرینی به اضافه تخم مرغ رنگی یا سکه به کوچک ترها هدیه می دهند.

آداب و رسوم مردم شیراز در سیزده بدر

تمامی مردم کشورمان سیزده بدر را پذیرفته و در این روز بیشتر طبق یک سنت دیرینه سعی می کنند از خانه ها بیرون زده و به دامان طبیعت سرسبز پناه ببرند و این روز را با شادی و خوشی و لحظات خوب به شب برسانند. در شیراز نیز مرسوم است که روز دوازده فروردین همه وسایل تهیه می گردد و هر چه از شیرینی ها و آجیل ها به جای مانده عید برای صبح سیزده آماده می گردد که البته همراه آن سرکه و کاهو نیز وجود دارد. صبح روز سیزده فروردین همه دسته دسته راهی کوه و باغ های اطراف شیراز می شوند و معتقدند در روز سیزده فروردین نباید در خانه ماند، زیرا این روز نحس و بدیمن است، این روز که از پیش از طلوع آفتاب و تا پاسی از شب ادامه دارد و در عصر آن روز ویژه سبزی گره زدن دختر و پسرهاست که در واقع برای گشایش بخت خود این کار را می کنند و ترانه هایی می خوانند.

آداب رسوم مردم شیراز همراه با آهنگ های محلی شیراز

شیرازی ها، ترانه ها و آهنگ های محلی خاص و زیبایی دارند که بسیاری از آن ها ثبت و ضبط شده است. شنیدن این نواهای محلی به همه شما خوانندگان محترم و گردشگران تور شیراز، پاسارگاد شدیدا توصیه می گردد. این ترانه های شاد و ماندگار، به علت در برداشتن کلمات ساده و برای حفظ لحن ها و کلمات بومی، همیشه مورد حمایت مردمان شیراز است.

سخن پایانی

شیراز، شهری است که با آداب و رسوم غنی و منحصربه‌فرد خود، هویت و فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذارد. این آیین‌ها و سنت‌های دیرینه، نه تنها ریشه در تاریخ و تمدن این سرزمین دارند، بلکه همواره منبع الهام و نشاط برای مردم این دیار بوده‌اند. امروزه، حفظ و پاسداری از این میراث ارزشمند، نه تنها برای مردم شیراز، بلکه برای همه ایرانیان اهمیت حیاتی دارد. تنها با حفظ و انتقال این آداب و رسوم به نسل‌های آینده است که می‌توانیم هویت و فرهنگ غنی خود را به جهانیان معرفی کنیم و از آن به عنوان یک سرمایه ملی و بین‌المللی بهره ببریم. 

شیراز، شهری است که فرهنگ و هویت خاص خود را در طول زمان حفظ کرده است. آداب و رسوم زیبا و دیرینه مردم این شهر، نه تنها برای شیرازی‌ها، بلکه برای همه ایرانیان و گردشگران داخلی و خارجی جذاب و قابل توجه است. این آداب و رسوم، نه تنها بخشی از هویت این سرزمین را تشکیل می‌دهند، بلکه گوشه‌ای از غنای فرهنگی و تمدنی ایران عزیز را به نمایش می‌گذارند. امید است که این میراث ارزشمند، همواره در میان مردم این دیار و سراسر کشور زنده و پایدار بماند.